Prolaktin hormonu, hipofiz bezinin ön lobunda istehsal olunan və əsasən süd istehsalını tənzimləyən bir hormondur. Bədənin müxtəlif fizioloji və patoloji vəziyyətlərində prolaktin səviyyələri yüksələ bilər. Prolaktin yüksəkliyi, tibbi cəhətdən hiperprolaktinemiya adlanır və bir sıra səbəblərdən irəli gələ bilər.
Prolaktin Yüksəkliyinin Əsas Səbəbləri:
Hamiləlik və Emzirənlik Dövrü: Hamiləlik və laktasiya müddətində prolaktin səviyyələri təbii olaraq yüksəlir. Bu, süd istehsalının təşkili və davamı üçün zəruridir.
Prolaktinoma (Hipofiz Adenoması): Hipofiz vəzisində inkişaf edən xoşxassəli şişlər (prolaktinomalar) prolaktin hormonunun həddindən artıq istehsalına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, prolaktin səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsinə gətirib çıxarır.
Dərmanların Təsiri: Bəzi dərmanlar prolaktin səviyyəsini artıra bilər. Məsələn, antidepresanlar, antipsikotiklər və yüksək təzyiq dərmanları prolaktin ifrazını stimullaşdırır.
Hipotiroidizm: Qalxanabənzər vəzin funksiyasının azalması (hipotiroidizm) prolaktin səviyyəsinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyətdə, tiroid hormonlarının çatışmazlığı prolaktin ifrazını artırır.
Stres: Fiziki və emosional stres, prolaktin səviyyələrinin yüksəlməsinə təsir göstərə bilər. Stres vəziyyətində, hipotalamus tərəfindən prolaktin ifrazını artıran siqnallar göndərilir.
Nəfəs Alma Problemləri və Yuxu Pozğunluqları: Yuxu apnesi və digər yuxu pozğunluqları prolaktin səviyyələrinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyətlərdə, yuxu keyfiyyəti azalır və prolaktin ifrazı artır.
Bəzi Xroniki Xəstəliklər: Xroniki böyrək çatışmazlığı və qaraciyər xəstəlikləri kimi vəziyyətlərdə prolaktin səviyyələri yüksələ bilər. Bu orqanların funksional pozğunluqları prolaktin metabolizmasını təsir edir.
Beyin Zədələri və Şişləri: Beynin digər hissələrindəki zədələr və şişlər, xüsusilə hipotalamus və hipofiz bölgəsindəki strukturlar prolaktin ifrazını tənzimləyən mərkəzləri təsir edərək səviyyələrin yüksəlməsinə səbəb ola bilər.
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS): PCOS olan qadınlarda hormonal balansın pozulması prolaktin səviyyələrinin artmasına gətirib çıxara bilər. Bu vəziyyət, menstrual dövrün pozulması və ovulyasiya problemləri ilə müşayiət olunur.
Mədə-bağırsaq Sistemi Problemləri: Mədə-bağırsaq traktının bəzi xəstəlikləri, məsələn, qastrik bypass əməliyyatından sonra prolaktin səviyyələrinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər.
Nəticə:
Prolaktin hormonunun yüksəlməsi müxtəlif fizioloji və patoloji vəziyyətlərdən qaynaqlana bilər. Hamiləlik və emzirənlik dövründəki yüksəlmələr normal hesab olunsa da, digər səbəblər tibbi müdaxilə tələb edir. Əgər prolaktin səviyyəniz yüksəkdirsə və bunun səbəbini bilmirsinizsə, müvafiq müayinələr və diaqnoz üçün həkimə müraciət etməyiniz tövsiyə olunur.