Prolaktin Hormonunun Yüksəlməsinin Fəsadları
Prolaktin hipofiz vəzinin ön payı tərəfindən ifraz olunan və əsasən süd vəzilərinin fəaliyyəti ilə əlaqəli olan bir hormondur. Lakin prolaktinin normadan artıq ifraz olunması müxtəlif patoloji hallara səbəb ola bilər. Bu vəziyyət hiperprolaktinemiya adlanır və endokrin sistemdə ciddi pozuntulara yol açır.
Prolaktinin Yüksəlməsinin Əsas Səbəbləri
Prolaktinin yüksək səviyyəyə qalxmasının bir neçə əsas səbəbi vardır:
- Hipofiz adenoması (prolaktinoma) – Prolaktin istehsal edən xoşxassəli şişlər.
- Hipotalamus xəstəlikləri – Dopamin ifrazının azalması ilə prolaktinin artması.
- Bəzi dərmanlar – Antipsikotiklər, antidepressantlar və antihipertenzivlər prolaktin səviyyəsini yüksəldə bilər.
- Qalxanabənzər vəzin xəstəlikləri – Hipotiroidizm zamanı TRH hormonunun artması prolaktinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər.
- Hamiləlik və laktasiya – Təbii səbəblərdən prolaktin artışı baş verir.
- Xroniki stress – Stress hormonu kortizolun artması prolaktinin balansını poza bilər.
Hiperprolaktinemiyanın Fəsadları
1. Reproduktiv Sistemə Təsiri
Qadınlarda:
- Menstrual dövr pozuntuları – Amenoreya (aybaşı kəsilməsi) və ya oligomenoreya (aybaşı müddətinin azalması) baş verə bilər.
- Anovulyasiya – Yumurtalıqlarda normal ovulyasiya prosesi pozulduğuna görə sonsuzluq yaranır.
- Qalaktorəya – Süd vəzilərindən süd ifrazının olması, hətta hamiləlik və laktasiya dövründə olmayan qadınlarda belə müşahidə edilə bilər.
- Östrojen səviyyəsinin azalması – Osteoporoz riskini artırır, vaginal quruluğa və cinsi istək azlığına səbəb olur.
Kişilərdə:
- Testosteron səviyyəsinin azalması – Seksual disfunksiya, cinsi istək azalması və erektil disfunksiya yarada bilər.
- Ginekomastiya – Döş toxumasının böyüməsi baş verə bilər.
- Sonsuzluq – Spermatogenezin pozulmasına səbəb olur.
2. Sinir Sisteminə Təsiri
- Baş ağrıları və görmə pozuntuları – Hipofiz adenoması böyük olduqda görmə sinirlərinə təzyiq edərək görmə sahəsinin daralmasına səbəb ola bilər.
- Depressiya və yorğunluq – Prolaktinin yüksək olması serotonin balansını poza bilər.
- Yuxu problemləri – Melatonin metabolizmasına təsir edərək yuxusuzluq yarada bilər.
3. Metabolik və Endokrin Təsirlər
- Piylənmə – Prolaktinin yüksək olması metabolizmin ləngiməsinə və çəkinin artmasına səbəb ola bilər.
- İnsulin müqaviməti – Hiperprolaktinemiya tip 2 diabet riskini artırır.
- Osteoporoz – Uzunmüddətli hiperprolaktinemiya sümük sıxlığının azalmasına gətirib çıxarır.
Müalicə və İdarəetmə
Prolaktinin yüksək olmasının müalicəsi səbəbdən asılıdır. Əsas müalicə metodları:
- Dopamin agonistləri (bromokriptin, kabergolin) – Hipofizdən prolaktin ifrazını azaldır.
- Cərrahi müdaxilə – Böyük prolaktinomalar üçün hipofiz cərrahiyyəsi tətbiq oluna bilər.
- Hormonal balansın bərpası – Hipotiroidizm varsa, levotiroksin kimi dərmanlar təyin olunur.
- Həyat tərzi dəyişiklikləri – Stressin idarə olunması, sağlam qidalanma və yuxu rejiminin tənzimlənməsi vacibdir.
Nəticə
Prolaktin hormonunun yüksəlməsi müxtəlif fəsadlara səbəb ola bilər. Xüsusilə reproduktiv, sinir və metabolik sistemlər üzərində ciddi təsirləri var. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə hiperprolaktinemiyanın ağır nəticələrinin qarşısını almağa kömək edir. Buna görə də, hər hansı simptom müşahidə edildikdə endokrinoloqa müraciət etmək vacibdir.