Hər prolaktin yüksək olan xəstə dərman qəbul etməlidirmi?
Hiperprolaktinemiya – prolaktin hormonunun qanda normadan yüksək olmasıdır. Lakin hər prolaktin səviyyəsi yüksək olan xəstəyə dərman müalicəsi təyin olunmur. Müalicə ehtiyacını müəyyənləşdirmək üçün prolaktinin yüksəkliyinin səbəbi, xəstədə yaratdığı klinik əlamətlər və digər laborator göstəricilər nəzərə alınmalıdır.
Prolaktin yüksəkliyi nə zaman müalicə tələb edir?
Həkimlər hiperprolaktinemiyanın müalicə ehtiyacını aşağıdakı faktorlar əsasında dəyərləndirirlər:
1. Etioloji faktorlar (Səbəblər)
Prolaktin yüksəkliyi fizioloji, farmakoloji və ya patoloji səbəblərlə əlaqəli ola bilər.
- Fizioloji səbəblər – Hamiləlik, laktasiya, yuxu, stress və ya fiziki fəaliyyət nəticəsində prolaktin qısamüddətli olaraq yüksələ bilər. Belə hallarda müalicəyə ehtiyac olmur.
- Farmakoloji səbəblər – Antipsikotiklər, antidepressantlar, estrogen tərkibli dərmanlar və ya opioid istifadəsi prolaktin səviyyəsini artırır. Əgər bu dərmanlar xəstənin ümumi sağlamlığı üçün vacibdirsə, prolaktinin yüksək olması müalicə tələb etməyə bilər.
- Patoloji səbəblər – Hipofiz adenoması (prolaktinoma), hipotalamus xəstəlikləri, hipotiroidizm və böyrək çatışmazlığı kimi hallarda müalicə tələb oluna bilər.
2. Klinik simptomların mövcudluğu
Prolaktinin yüksək olması hər zaman simptomlara səbəb olmur. Aşağı simptomatik xəstələrdə dərman müalicəsinə ehtiyac olmaya bilər.
Müalicə tələb edən hallar:
- Qadınlarda amenoreya, anovulyasiya, sonsuzluq və ya qalaktoreya
- Kişilərdə testosteronun azalması, cinsi istək itməsi, erektil disfunksiya və ya ginekomastiya
- Görmə problemləri və baş ağrısı (böyük hipofiz adenoması zamanı)
- Osteoporoz riski olan xəstələr
Müalicəyə ehtiyac olmayan hallar:
- Yüngül prolaktin yüksəklikləri və simptomların olmaması
- Dərman istifadəsinə bağlı hiperprolaktinemiya və xəstənin müalicəsinə mane olmursa
- Fizioloji səbəblərdən yüksəlmiş prolaktin səviyyəsi
3. Prolaktin səviyyəsinin dəyərləndirilməsi
Prolaktin səviyyəsinin dərəcəsi də müalicəyə ehtiyac olub-olmadığını müəyyənləşdirir.
- 25-100 ng/mL – Kiçik artım hesab olunur və çox vaxt ciddi patologiya ilə əlaqəli olmur.
- 100-200 ng/mL – Orta dərəcədə artım hipofiz adenoması və ya endokrin pozğunluqlarla əlaqəli ola bilər.
- 200 ng/mL və daha yüksək – Prolaktinoma və ya hipotalamus-hipofiz disfunksiyasının güclü göstəricisidir və müalicə tələb edə bilər.
Dərman müalicəsi hansı hallarda təyin edilir?
Dərman müalicəsi əsasən patoloji hiperprolaktinemiya zamanı aparılır.
- Dofamin agonistləri (bromokriptin, kaberqolin) – Hipofizdən prolaktin ifrazını azaldaraq simptomları aradan qaldırır.
- Hipotiroidizm varsa, levotiroksin terapiyası – Çünki hipotiroidizm prolaktinin sekresiyasını artırır.
- Cərrahi müdaxilə və ya radioterapiya – Əgər dərman müalicəsinə cavab verməyən böyük hipofiz adenoması varsa.
Nəticə
Hər prolaktin yüksəkliyi dərman müalicəsi tələb etmir. Xəstənin klinik simptomları, prolaktin səviyyəsinin dərəcəsi və hiperprolaktinemiyanın səbəbi əsas müalicə strategiyasını müəyyənləşdirir. Simptomsuz və yüngül hallarda dərman terapiyası tövsiyə olunmur, lakin patoloji səbəblərlə bağlı hiperprolaktinemiya müalicə tələb edə bilər. Bu səbəbdən, prolaktin yüksəkliyi aşkarlanan şəxslərin endokrinoloq tərəfindən dəyərləndirilməsi vacibdir.